Za’ba, merupakan
seorang pejuang tanah air yang berani mengetengahkan aspek kemunduran
masyarakat Melayu pada zaman pemerintahan British melalui hasil karyanya.
Tindakannya itu pernah mengundang kesangsian
pihak British yang pernah mengehadkan hasil karyanya.
Za’ba duduk dari tempat kedua dari kanan. Gambar ini diambil pada bulan Ogos 1929. -Foto THE STAR
Za’ba duduk dari tempat kedua dari kanan. Gambar ini diambil pada bulan Ogos 1929. -Foto THE STAR
Penulis agung ini suka bergiat aktif dalam
perkhimatan masyarakat. Beliau menjadi Penasihat Umum bagi Persaudaraan Sahabat
Pena Malaya pada tahun 1937.
Pada tahun 1946, pendeta ini dilantik
sebagai ahli jawatankuasa bagi Jawatankuasa Penggubal Rang Piagam UMNO di
kongres menentang pembentukan Malayan Union.
Beliau keluar dari
dunia politik selepas Piagam Umno diterima dan diluluskan.
Za'ba
berkot hitam pada Ogos 1929 - Foto Star
Za’ba mulai serius menulis
ketika berkhidmat sebagai guru sandaran di Johor Baru pada tahun 1916. Rencana
pertamanya berjudul “Temasya mandi Safar di Tanjung Kling” telah diterbitkan
sebanyak dua kali oleh akhbar Utusan Melayu. Za’ba berkeupayaan menggabungkan
pelbagai aspek seperti bahasa, kesusasteraan, agama, ekonomi, politik dan
pendidikan dalam penulisannya.
Ketika berkhidmat di Maktab
Perguruan Sultan Idris, Tanjong Malim, Za’ba menumpukan usahanya untuk
menggabungkan tatabahasa Arab dan Inggeris ke dalam bahasa Melayu dan
menggunakan aturan tatabahasa tersebut dalam penerbitan buku teks sekolah dan
bahan bacaan umum. Ketika di Tanjong Malim juga, Majalah Guru dan Al-Ikhwan telah
terbit. Za’ba turut menyumbangkan hasil tulisan, termasuk karya terjemahan
beliau dalam kedua-dua majalah tersebut sehingga tahun 1931. Beliau
kemudian meneruskan kerjaya penulisannya dengan menulis rencana bercorak agama
untuk diterbitkan sebagai buku. Usaha pertamanya, buku Umbi Kemajuan telah
diterbitkan pada tahun 1932.
Za’ba merupakan anak Melayu
yang tidak jemu-jemu mengabdikan dirinya dalam bidang bahasa dan persuratan
Melayu. Karya beliau yang terkenal ialah Pelita Bahasa Melayu,
sebuah kitab rujukan utama bagi seluruh masyarakat yang ingin mempelajari
bahasa Melayu. Beliau juga berjaya menghasilkan buku tatabahasa berjudul Ilmu
Mengarang Melayu. Kedua-dua karya tersebut telah dijadikan buku teks
sekolah sehingga selepas Perang Dunia Kedua. Selain itu, Daftar Ejaan
Jawi/Rumimerupakan sebuah lagi hasil karya terpenting Za’ba. Beliau turut
menulis dalam Journal of Malayan Branch Royal Asiatic Society (JAMBRAS)
dalam usaha beliau memperkenalkan bahasa Melayu kepada orang asing.
Za’ba tidak hanya menumpukan
minatnya terhadap bidang bahasa dan persuratan Melayu, malah tulisan beliau
melangkaui bidang lain seperti ekonomi, agama dan sikap orang Melayu sendiri.
Beliau menulis tentang kemiskinan dan menyentuh mengenai cara mengatasi ekonomi
masyarakat Melayu ketika itu. Di sinilah terletaknya ketegasan dan kebolehan
beliau sebagai seorang nasionalis.
Selain itu, Za’ba turut aktif
dalam khidmat masyarakat. Beliau pernah menjadi Penasihat Umum bagi
Persaudaraan Sahabat Pena Malaya (1937), dan dilantik sebagai Yang Dipertua
Persatuan Melayu Selangor (1945). Pada tahun 1953, beliau dilantik sebagai
pensyarah senior di Jabatan Pengajian Melayu, Universiti Malaya. Bersama-sama
Ungku Aziz, beliau mengatur pembentukan Pertubuhan Bahasa Pelajar dan dua tahun
kemudian beliau menubuhkan Persekutuan Bahasa Melayu Universiti Malaya (PBUM).
Beliau menerima gelaran
“Pendeta” secara rasmi pada tahun 1956 ketika berlangsungnya Kongres Persuratan
Melayu Ketiga di Johor Bahru. Semua titik peluh yang dicurahkan dalaml kerjanya
adalah kerana beliau mahu meletakkan bahasa Melayu di puncak persada tanpa
mengharap apa-apa balasan.
Malahan, beliau pernah menolak
anugerah bintang penghormatan Pingat Mangku Negara (PMN) yang membawa gelaran
Dato’, dan bintang kebesaran dari negara Brunei Darussalam. Bagaimanapun,
pada tahun 1962, beliau akhirnya bersetuju menerima Pingat Bintang Panglima
Mangku Negara yang membawa gelaran “Tan Sri” daripada Seri Paduka Baginda Yang
diPertuan Agong. Pada tahun 1973 pula, Za’ba memperoleh Ijazah Doktor Kehormat
Persuratan pada konvokesyen pertama Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM).
Sumbangan beliau sangat besar
ertinya. Beliau bertanggungjawab merancang kurikulum sekolah, sebagai
penterjemah dan pensyarah. Semasa era pendudukan Jepun di Tanah Melayu, beliau
diberikan tanggungjawab bagi menulis buku yang boleh digunakan di Malaya ketika
itu dan juga Sumatera.
Za’ba ialah sumber ilham
dalam dunia pendidikan Melayu dan Arab. Beliau diibaratkan sebagai sebuah
pelita yang mengerdip dalam kegelapan kemiskinan dunia pendidikan orang-orang
Melayu ketika zamannya.
Tan Sri Dr. Haji Zainal Abidin
bin Ahmad meninggal dunia pada 23 Oktober 1973 ketika berusia 78 tahun.
